Bệnh tiểu đường, hay còn gọi là đái tháo đường, là bệnh lý xảy ra khi lượng đường trong máu (đường huyết) tăng cao. Hãy cùng IRDOP tìm hiểu về bệnh tiểu đường, triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị qua bài viết dưới đây nhé!
Sự kiện chính
- Số người mắc bệnh tiểu đường tăng từ 108 triệu người năm 1980 lên 422 triệu người năm 2014. Tỷ lệ mắc bệnh tăng nhanh hơn ở các nước có thu nhập thấp và trung bình so với các nước có thu nhập cao.
- Bệnh tiểu đường là nguyên nhân chính gây mù lòa, suy thận, đau tim, đột quỵ và cắt cụt chi dưới.
- Từ năm 2000 đến năm 2019, tỷ lệ tử vong do bệnh tiểu đường theo độ tuổi đã tăng 3%.
- Năm 2019, bệnh tiểu đường và bệnh thận do tiểu đường gây ra ước tính 2 triệu ca tử vong.
- Chế độ ăn uống lành mạnh, hoạt động thể chất thường xuyên, duy trì cân nặng bình thường và tránh sử dụng thuốc lá là những cách để ngăn ngừa hoặc trì hoãn sự khởi phát của bệnh tiểu đường loại 2.
- Bệnh tiểu đường có thể được điều trị và tránh hoặc trì hoãn các hậu quả của nó thông qua chế độ ăn uống, hoạt động thể chất, dùng thuốc và sàng lọc và điều trị biến chứng thường xuyên.
Tổng quan
Bệnh tiểu đường (Diabetes) là một căn bệnh mãn tính xảy ra khi tuyến tụy không sản xuất đủ insulin hoặc khi cơ thể không thể sử dụng hiệu quả insulin mà nó sản xuất. Insulin là một loại hormone điều chỉnh lượng đường trong máu. Tăng đường huyết, còn được gọi là tăng glucose trong máu hoặc tăng lượng đường trong máu, là một tác dụng phổ biến của bệnh tiểu đường không được kiểm soát và theo thời gian dẫn đến tổn thương nghiêm trọng đến nhiều hệ thống của cơ thể, đặc biệt là các dây thần kinh và mạch máu.
Năm 2014, 8,5% người lớn từ 18 tuổi trở lên mắc bệnh tiểu đường. Năm 2019, bệnh tiểu đường là nguyên nhân trực tiếp gây ra 1,5 triệu ca tử vong và 48% trong số tất cả các ca tử vong do bệnh tiểu đường xảy ra trước 70 tuổi. 460.000 ca tử vong do bệnh thận khác là do bệnh tiểu đường gây ra và lượng đường trong máu tăng cao gây ra khoảng 20% các ca tử vong do tim mạch (1) .
Từ năm 2000 đến năm 2019, tỷ lệ tử vong chuẩn hóa theo độ tuổi do bệnh tiểu đường tăng 3%. Ở các nước có thu nhập trung bình thấp, tỷ lệ tử vong do bệnh tiểu đường tăng 13%.
Ngược lại, khả năng tử vong do một trong bốn bệnh không lây nhiễm chính (bệnh tim mạch, ung thư, bệnh hô hấp mãn tính hoặc tiểu đường) ở độ tuổi từ 30 đến 70 đã giảm 22% trên toàn cầu từ năm 2000 đến năm 2019.
Triệu chứng
Các triệu chứng của bệnh tiểu đường có thể xuất hiện đột ngột. Ở bệnh tiểu đường loại 2, các triệu chứng có thể nhẹ và có thể mất nhiều năm mới nhận thấy.
Các triệu chứng của bệnh tiểu đường bao gồm:
- cảm thấy rất khát
- cần đi tiểu thường xuyên hơn bình thường
- tầm nhìn mờ
- cảm thấy mệt mỏi
- giảm cân không cố ý
Theo thời gian, bệnh tiểu đường có thể gây tổn thương các mạch máu ở tim, mắt, thận và dây thần kinh.
Người mắc bệnh tiểu đường có nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe cao hơn, bao gồm đau tim, đột quỵ và suy thận.
Bệnh tiểu đường có thể gây mất thị lực vĩnh viễn bằng cách làm tổn thương các mạch máu trong mắt.
Nhiều người bị tiểu đường gặp vấn đề ở chân do tổn thương thần kinh và lưu thông máu kém. Điều này có thể gây loét chân và có thể dẫn đến cắt cụt chi.
Các dạng tiểu đường
Bệnh tiểu đường tuýp 1
Bệnh tiểu đường tuýp 1 (trước đây gọi là bệnh phụ thuộc insulin, khởi phát ở trẻ vị thành niên hoặc trẻ em) được đặc trưng bởi tình trạng thiếu hụt insulin và cần phải tiêm insulin hàng ngày. Năm 2017, có 9 triệu người mắc bệnh tiểu đường tuýp 1; phần lớn trong số họ sống ở các quốc gia có thu nhập cao. Nguyên nhân cũng như phương tiện để phòng ngừa bệnh này đều chưa được biết đến.
Bệnh tiểu đường tuýp 2
Bệnh tiểu đường tuýp 2 ảnh hưởng đến cách cơ thể bạn sử dụng đường (glucose) để tạo năng lượng. Bệnh này ngăn cơ thể sử dụng insulin đúng cách, có thể dẫn đến lượng đường trong máu cao nếu không được điều trị.
Theo thời gian, bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho cơ thể, đặc biệt là thần kinh và mạch máu.
Bệnh tiểu đường tuýp 2 thường có thể phòng ngừa được. Các yếu tố góp phần gây ra bệnh tiểu đường tuýp 2 bao gồm thừa cân, không tập thể dục đủ và di truyền.
Chẩn đoán sớm rất quan trọng để ngăn ngừa những tác động tồi tệ nhất của bệnh tiểu đường tuýp 2. Cách tốt nhất để phát hiện sớm bệnh tiểu đường là kiểm tra sức khỏe định kỳ và xét nghiệm máu với bác sĩ.
Các triệu chứng của bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể nhẹ. Có thể mất vài năm mới nhận thấy. Các triệu chứng có thể tương tự như các triệu chứng của bệnh tiểu đường tuýp 1 nhưng thường ít rõ rệt hơn. Do đó, bệnh có thể được chẩn đoán sau nhiều năm khởi phát, sau khi các biến chứng đã phát sinh.
Hơn 95% người mắc bệnh tiểu đường là tiểu đường tuýp 2. Bệnh tiểu đường tuýp 2 trước đây được gọi là không phụ thuộc insulin hoặc khởi phát ở người lớn. Cho đến gần đây, loại bệnh tiểu đường này chỉ được thấy ở người lớn nhưng hiện nay cũng xảy ra ngày càng thường xuyên ở trẻ em.
Bệnh tiểu đường thai kỳ
Đái tháo đường thai kỳ là tình trạng tăng đường huyết với giá trị đường huyết cao hơn bình thường nhưng thấp hơn giá trị chẩn đoán bệnh tiểu đường. Đái tháo đường thai kỳ xảy ra trong thời kỳ mang thai.
Phụ nữ bị tiểu đường thai kỳ có nguy cơ cao gặp biến chứng trong quá trình mang thai và khi sinh nở. Những phụ nữ này và có thể cả con của họ cũng có nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 trong tương lai.
Bệnh tiểu đường thai kỳ được chẩn đoán thông qua sàng lọc trước sinh, thay vì thông qua các triệu chứng được báo cáo.
Rối loạn dung nạp glucose và rối loạn đường huyết lúc đói
Rối loạn dung nạp glucose (IGT) và rối loạn đường huyết lúc đói (IFG) là những tình trạng trung gian trong quá trình chuyển đổi giữa bình thường và tiểu đường. Những người mắc IGT hoặc IFG có nguy cơ cao tiến triển thành tiểu đường loại 2, mặc dù điều này không phải là không thể tránh khỏi.
Cách phòng ngừa
Thay đổi lối sống là cách tốt nhất để ngăn ngừa hoặc trì hoãn sự khởi phát của bệnh tiểu đường tuýp 2.
Để giúp ngăn ngừa bệnh tiểu đường tuýp 2 và các biến chứng của nó, mọi người nên:
- đạt được và duy trì cân nặng cơ thể khỏe mạnh
- duy trì hoạt động thể chất với ít nhất 30 phút tập thể dục vừa phải mỗi ngày
- ăn một chế độ ăn uống lành mạnh và tránh đường và chất béo bão hòa
- không hút thuốc lá.
Chẩn đoán và điều trị
Chẩn đoán sớm có thể thực hiện thông qua xét nghiệm đường huyết tương đối rẻ tiền. Những người mắc bệnh tiểu đường loại 1 cần tiêm insulin để sống sót.
Một trong những cách quan trọng nhất để điều trị bệnh tiểu đường là duy trì lối sống lành mạnh.
Một số người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 sẽ cần dùng thuốc để giúp kiểm soát lượng đường trong máu. Những thuốc này có thể bao gồm tiêm insulin hoặc các loại thuốc khác. Một số ví dụ bao gồm:
- metformin
- thuốc sulfonylurea
- chất ức chế đồng vận chuyển natri-glucose loại 2 (SGLT-2).
Cùng với thuốc hạ đường huyết, người mắc bệnh tiểu đường thường cần dùng thuốc hạ huyết áp và statin để giảm nguy cơ biến chứng.
Có thể cần chăm sóc y tế bổ sung để điều trị các tác động của bệnh tiểu đường:
- chăm sóc bàn chân để điều trị loét
- sàng lọc và điều trị bệnh thận
- khám mắt để sàng lọc bệnh võng mạc (gây mù lòa).
Tài liệu tham khảo
1. Global Burden of Disease Collaborative Network. Global Burden of Disease Study 2019. Results. Institute for Health Metrics and Evaluation. 2020 (https://vizhub.healthdata.org/gbd-results/).
2. Diabetes mellitus, fasting blood glucose concentration, and risk of vascular disease: a collaborative meta-analysis of 102 prospective studies. Emerging Risk Factors Collaboration. Sarwar N, Gao P, Seshasai SR, Gobin R, Kaptoge S, Di Angelantonio et al. Lancet. 2010; 26;375:2215-2222.
3. Causes of blindness and vision impairment in 2020 and trends over 30 years, and prevalence of avoidable blindness in relation to VISION 2020: the Right to Sight: an analysis for the Global Burden of Disease Study GBD 2019 Blindness and Vision Impairment Collaborators* on behalf of the Vision Loss Expert Group of the Global Burden of Disease Study† Lancet Global Health 2021;9:e141-e160.
4. 2014 USRDS annual data report: Epidemiology of kidney disease in the United States.
United States Renal Data System. National Institutes of Health, National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases, Bethesda, MD, 2014:188–210.
Nguồn: https://www.who.int/
Viện nghiên cứu và Phát triển Sản phẩm thiên nhiên (IRDOP)
Zalo: https://zalo.me/1907057677034304788
Hotline 24/7: 024 3553 5355
Email: kiemnghiem@irdop.org
Địa chỉ nhận mẫu: Số 12, Phùng Khoang, P. Trung Văn, Q. Nam Từ Liêm, TP Hà Nội.
